Page 60 - Studia Universitatis Hereditati, vol. 5(2) (2017)
P. 60
dia universitatis her editati, letnik 5 (2017), številk a 2 60atricioni (ili normalni) i katastrofični. Ovaj dru-Očekivani životni vek je istovremeno i po-
gi se odnosi na svako drastično odstupanje od kazatelj mortaliteta, jer predviđa događaj smrti.
hereditatiuobičajenog, atricionog mortaliteta. Tada sta-Za praistorijske zajednice taj prosek često iznosi
rosni profil populacije mrtvih podseća na staro- oko tridesetak godina.7 Međutim, da li to znači
sni profil populacije živih, što se dešava tokom da su ljudi u prošlosti umirali već u trećoj deceni-
oružanih sukoba, genocida, prirodnih katastro- ji? I da i ne: da, u smislu da se prosečno toliko ži-
fa i visoko zaraznih epidemija. Kad je o polovi- velo, gledano u odnosu na sve individue, koje su
ma reč, poslednjih dvestotinak godina, muškarci rođene u toj populaciji; ne, zato što je smrtnost
imaju veće stope mortaliteta od žena, tj. u prose- beba bila ogromna, a ona ulazi u taj prosek. Nai-
ku kraće žive od žena, dok je tokom celog prein- me, smrtnost dece od 0 do 1 godine je bila čak do
dustrijskog perioda bilo obrnuto, odnosno žene 50%. U stvarnosti, onaj ko preživi tu prvu godi-
su u proseku imale kraći životni vek, zbog velike nu života je živeo daleko duže, a slično se odnosi
smrtnosti pri porođaju.4 i na preživljavanje do adolescentnog doba. Tako-
đe, u pisanim izvorima (epitafi, hronike, popi-
U vezi očekivanog životnog veka u prošlo- si, registri trošarina, ugovori, župni arhivi, dela
sti, često se sreće podatak da je onaj ko je imao 35 istoričara), su potvrđene daleko starije individue
godina u srednjem veku ili u praistoriji bio star. i istina je daleko od toga da niko u prošlosti nije
Dva su glavna razloga ovakvom potcenjivanju živeo posle pedesete godine.8 Kao primer se
dugovečnosti: pogrešna interpretacija očekiva- može navesti, godinama starosti uslovljena, hije-
nog životnog veka i pristrasnosti ugrađene u sam rarhijska lestvica po kojoj su Rimljani mogli na-
metod određivanja starosti putem klasične5 pale- predovati u političkoj karijeri (cursus honorum).9
odemogradske analize skeletnog materijala.
Nedavno je, u sklopu predstavljanja mono-
Kvantifikatori dugovečnosti: grafije10 o rimskim natpisima Celeje (Celea), au-
očekivani životni vek pri rođenju torka Visočnik govorila o značaju epigrafike kao
i prosečno maksimalno trajanje života samostalne discipline. Jedna od najčešćih skra-
Parametri, na osnovu kojih je najčešće vršena ćenica, koju srećemo tipično na nadgrobnici-
predikcija dužine života, dugovečnosti (longevi- ma je an(norum). Govori o tome, koliko je neko
ty), su: očekivani životni vek pri rođenju (life ex- bio star u trenutku smrti, pri čemu pronalazimo
pectancy) i prosečno maksimalno trajanje živo- veću preciznost pri deci, ali i vojnicima, za koje je
ta (lifespan). Prvo je opšta mera mortaliteta kao bilo standardno da ispune 25 godina vojne služ-
aritmetička sredina, koja uzima u obzir smrtnost be. Epigrafska građa iz antičkog Celja svedoči o
u svim starosnim kategorijama, tj. meri centar veteranima i članovima njihovih porodica, staro-
raspona varijacije, dok je druga prosek gornjih sti od 50 godina do čak 100 godina,11 sa primet-
ekstrema tog raspona. Pošto starosna distribu-
cija umrlih često pokazuje bimodalnu distribu- 7 Za praistorijske, istorijske i savremene preindustrijske populacije
ciju u populaciji, modalna tj. najčešća dosegnu- ocene očekivanog životnog veka pri rođenju kreću se između
ta dužina života, se može znatno razlikovati od 20 i 40 godina, dok je očekivani životni vek u postindustrijskim
prosečnog očekivanog životnog veka.6 društvima iznad 70 godina, a u najrazvijenim zemljama oko 80 i više
godina (Порчић, Палеодемографија: критички преглед теорије,
4 Chamberlain, Demography in Archaeology, 69–80.; Порчић, метода и истраживања, 103.).
Палеодемографија: критички преглед теорије, метода и
истраживања, 106, 154. 8 Mallegni, “Paleoantropologija,” 500.
9 Mary Harlow and Ray Laurence, Growing Up and Growing Old in
5 Odrednica“klasična” je upotrebljena, da bi se napravila razlika u
odnosu na metodološke promene, koje su započele početkom Ancient Rome (London: Routledge, 2002), 104–16.
ovog stoleća i koje su formulisane tzv. Manifestom iz Rostoka, 10 Julijana Visočnik, France M. Dolinar, Irena Lazar and Mihai
gde su izloženi temelji savremene skeletne paleodemografije
(Порчић, Палеодемографија: критички преглед теорије, метода и Popescu, The Roman inscriptions from Celeia and its ager, trans. Maja
истраживања, 121.). Sužnik (Celje: Celjska Mohorjeva družba, 2017).
11 Od dvadeset i jednog epitafa o vojnicima i njihovim porodicama
6 Chamberlain, Demography in Archaeology, 52–4. iz Celeje, na osam se pojavljuju informacije o ljudima od 50 i više
godina u trenutku smrti: Lucije Brecije Publije, iz Verone, veteran
Osme legije avguste, star 70 godina i Magiona, Verulova kćerka,
stara 75 godina; veteran Gaj Junije Isej, bivši dekurion Prve ale
gi se odnosi na svako drastično odstupanje od kazatelj mortaliteta, jer predviđa događaj smrti.
hereditatiuobičajenog, atricionog mortaliteta. Tada sta-Za praistorijske zajednice taj prosek često iznosi
rosni profil populacije mrtvih podseća na staro- oko tridesetak godina.7 Međutim, da li to znači
sni profil populacije živih, što se dešava tokom da su ljudi u prošlosti umirali već u trećoj deceni-
oružanih sukoba, genocida, prirodnih katastro- ji? I da i ne: da, u smislu da se prosečno toliko ži-
fa i visoko zaraznih epidemija. Kad je o polovi- velo, gledano u odnosu na sve individue, koje su
ma reč, poslednjih dvestotinak godina, muškarci rođene u toj populaciji; ne, zato što je smrtnost
imaju veće stope mortaliteta od žena, tj. u prose- beba bila ogromna, a ona ulazi u taj prosek. Nai-
ku kraće žive od žena, dok je tokom celog prein- me, smrtnost dece od 0 do 1 godine je bila čak do
dustrijskog perioda bilo obrnuto, odnosno žene 50%. U stvarnosti, onaj ko preživi tu prvu godi-
su u proseku imale kraći životni vek, zbog velike nu života je živeo daleko duže, a slično se odnosi
smrtnosti pri porođaju.4 i na preživljavanje do adolescentnog doba. Tako-
đe, u pisanim izvorima (epitafi, hronike, popi-
U vezi očekivanog životnog veka u prošlo- si, registri trošarina, ugovori, župni arhivi, dela
sti, često se sreće podatak da je onaj ko je imao 35 istoričara), su potvrđene daleko starije individue
godina u srednjem veku ili u praistoriji bio star. i istina je daleko od toga da niko u prošlosti nije
Dva su glavna razloga ovakvom potcenjivanju živeo posle pedesete godine.8 Kao primer se
dugovečnosti: pogrešna interpretacija očekiva- može navesti, godinama starosti uslovljena, hije-
nog životnog veka i pristrasnosti ugrađene u sam rarhijska lestvica po kojoj su Rimljani mogli na-
metod određivanja starosti putem klasične5 pale- predovati u političkoj karijeri (cursus honorum).9
odemogradske analize skeletnog materijala.
Nedavno je, u sklopu predstavljanja mono-
Kvantifikatori dugovečnosti: grafije10 o rimskim natpisima Celeje (Celea), au-
očekivani životni vek pri rođenju torka Visočnik govorila o značaju epigrafike kao
i prosečno maksimalno trajanje života samostalne discipline. Jedna od najčešćih skra-
Parametri, na osnovu kojih je najčešće vršena ćenica, koju srećemo tipično na nadgrobnici-
predikcija dužine života, dugovečnosti (longevi- ma je an(norum). Govori o tome, koliko je neko
ty), su: očekivani životni vek pri rođenju (life ex- bio star u trenutku smrti, pri čemu pronalazimo
pectancy) i prosečno maksimalno trajanje živo- veću preciznost pri deci, ali i vojnicima, za koje je
ta (lifespan). Prvo je opšta mera mortaliteta kao bilo standardno da ispune 25 godina vojne služ-
aritmetička sredina, koja uzima u obzir smrtnost be. Epigrafska građa iz antičkog Celja svedoči o
u svim starosnim kategorijama, tj. meri centar veteranima i članovima njihovih porodica, staro-
raspona varijacije, dok je druga prosek gornjih sti od 50 godina do čak 100 godina,11 sa primet-
ekstrema tog raspona. Pošto starosna distribu-
cija umrlih često pokazuje bimodalnu distribu- 7 Za praistorijske, istorijske i savremene preindustrijske populacije
ciju u populaciji, modalna tj. najčešća dosegnu- ocene očekivanog životnog veka pri rođenju kreću se između
ta dužina života, se može znatno razlikovati od 20 i 40 godina, dok je očekivani životni vek u postindustrijskim
prosečnog očekivanog životnog veka.6 društvima iznad 70 godina, a u najrazvijenim zemljama oko 80 i više
godina (Порчић, Палеодемографија: критички преглед теорије,
4 Chamberlain, Demography in Archaeology, 69–80.; Порчић, метода и истраживања, 103.).
Палеодемографија: критички преглед теорије, метода и
истраживања, 106, 154. 8 Mallegni, “Paleoantropologija,” 500.
9 Mary Harlow and Ray Laurence, Growing Up and Growing Old in
5 Odrednica“klasična” je upotrebljena, da bi se napravila razlika u
odnosu na metodološke promene, koje su započele početkom Ancient Rome (London: Routledge, 2002), 104–16.
ovog stoleća i koje su formulisane tzv. Manifestom iz Rostoka, 10 Julijana Visočnik, France M. Dolinar, Irena Lazar and Mihai
gde su izloženi temelji savremene skeletne paleodemografije
(Порчић, Палеодемографија: критички преглед теорије, метода и Popescu, The Roman inscriptions from Celeia and its ager, trans. Maja
истраживања, 121.). Sužnik (Celje: Celjska Mohorjeva družba, 2017).
11 Od dvadeset i jednog epitafa o vojnicima i njihovim porodicama
6 Chamberlain, Demography in Archaeology, 52–4. iz Celeje, na osam se pojavljuju informacije o ljudima od 50 i više
godina u trenutku smrti: Lucije Brecije Publije, iz Verone, veteran
Osme legije avguste, star 70 godina i Magiona, Verulova kćerka,
stara 75 godina; veteran Gaj Junije Isej, bivši dekurion Prve ale
