Page 61 - Studia Universitatis Hereditati, vol. 5(2) (2017)
P. 61
ia universitatisnom praksom zaokruživanja na bar pet godina, reotip je da su i u srednjovekovnoj i renesansnoj
nevidljiva dugovečnost u ar heološkom kontekstu 61 što ne iznenađuje, s obzirom na to da i danas po- Evropi ljudi u petoj deceniji smatrani starcima,
stoje, bar kad je o Balkanu reč, starije osobe koje a elita imala ekskluzivno pravo na dugovečnost.
ne pamte tačnu godinu rođenja. Nedostatak pre- Još je devedesetih prošlog veka, istoričarka Šahar
ciznih informacija o godini rođenja, može da prikupila niz povesnih dokaza, koji ukazuju da je
se očekuje i u bilo kojoj drugoj kulturi sa razli- ta pogrešna percepcija delimično utemeljena na
čitim konceptom vremena. Opet, kad je o rim- konfuziji između pojmova maksimalnog život-
skom razdoblju reč, sem velikog broja nadgrob- nog veka i prosečnog očekivanog životnog veka
nika sa preciznim podacima o godinama smrti na rođenju, kao i na nekritičkom čitanju autobi-
dece, često se pojavljuju votivni natpisi posveće- ografskih tekstova. Autorka daje argumente da
ni dojiljama i dadiljama. Takav je slučaj u antič- je u srednjem veku, kao i u moderno doba, fizič-
koj Petovioni (Poetovio), današnjem Ptuju, sa ol- ka sposobnost postajala ograničena, u proseku,
tarima podignutim božanskim Nutricama. Radi u sedmoj deceniji života.14 Ne postoje, dakle, pi-
se o lokalnom verovanju, koje je nastavilo da živi sani izvori o tome, da je maksimalni životni vek
nakon procesa romanizacije, a dedikanti su os- bio smanjen u ranijim istorijskim razdobljima.
lovljeni kako rimskim, tako i keltskim imenima. Ova tvrdnja se potkrepljuje i recentnim bioar-
Likovni prikaz svedoči o važnosti žena koje su heološkim istraživanjima starosti na osnovu tro-
brinule o bebama, ali i o malo starijoj deci uzra- šenja zuba, na primer, skeletne populacije iz ra-
sta od 5 do 7 godina.12 Važnost dojilja je u skladu nosrednjovekovne Engleske, gde su potvrđene
sa visokom smrtnošću dece, prvenstveno pri po- individue starosti preko 75 godina.15
rođaju, tokom celog preindustrijskog perioda, pa
i u keltsko-rimskom svetu. Uzimajući u obzir, na U okviru tzv. etnografske demografije, stu-
jednoj strani, visoku smrtnost dece, a na drugoj dije populacija lovaca i sakupljača, sa umere-
– epigrafske nalaze smrti odraslih osoba od po nom ili visokom stopom mortaliteta, pokazuju
85, 90 i 100 godina – moguće je objasniti proseč- da pojedinci u ovim populacijama preživljavaju
nu starost u antici kao vrednost između 35 i 40 sedamdesete ili osamdesete godine. U svim et-
godina, ali time se ne ograničava najstariji deo nografski zabeleženim preindustrijskim zajedni-
populacije samo na početak pete decenije. Do- cama bilo je veoma starih ljudi, a modalna sta-
voljno je samo da pomislimo na najslavnije Ri- rost u kojoj odrasli pripadnici preindustrijskih
mljane u trećem dobu: Cezar je imao 56 godina zajednica umiru, prema kroskulturnim podaci-
kada je ubijen, Ciceron 63, a Oktavijan Avgust, ma o lovcima-sakupljačima, je 72 godine, dok se
koji je, premda krhkog zdravlja, najverovatnije očekivani životni vek za doživljenu 45. godinu,
preminuo tek u svojoj 77. godini.13 Takođe, ste- kod lovaca-sakupljača kreće od 14 do 24 godi-
na, što znači između 59 i 69 godina.16 Dostupni
Komagenov, star 60 godina; Kvint Enije Apolonije, star 60 godina podaci za lovce-sakupljače mogu se porediti sa
i Valerija Maksimila, stara 50 godina; Avrelije Gajan, sirijske tzv. modelskim životnim tablicama, koje pred-
narodnosti, dekurion italske legije, star 50 godina; Gaj Vibije Sabin, stavljaju teorijske strukture populacija, dizajni-
veteran Pete makedonske legije, star 65 godina; Tercijeva kćerka rane tako da obuhvate široki spektar realnog ži-
Mogija, stara 50 godina; Sakronije Verin, veteran Druge italske vota sedentarnih zajednica. Takva poređenja su
lCegeirjue,las,tsatrar5a09g0ogdoidnian;av(eJtuerliajannVa Vibiisjoe čSneikkuinndMuas,jasStaurž1n0ik0, godina i
“Vojaški 14 Shulamith Shahar, Growing Old in the Middle Ages: ‘Winter Clothes Us
napisi iz Celeje in njene okolice,” Arheološki vestnik 59 (2008): 326–35, in Shadow and Pain’ (London: Taylor & Francis, 2002), 12–35.
ht t p://w w w.d l ib. si/?U R N = U R N:N BN:SI:doc-WSQU4V X K
(pristupljeno 7. 1. 2018.)). 15 Christine Cave and Marc Oxenham, “Identification of the
archaeological ‘invisible elderly’: An approach illustrated with an
12 Marjeta Šašel Kos, “Nutrices: the most popular goddesses at Anglo-Saxon example,” International Journal of Osteoarchaeology 26,
Poetovio,” in Zentralort und Tempelberg. Siedlungs- und Kultentwicklung (August 2014): 163–75, doi: 10.1002/oa.2408.
am Frauenberg bei Leibnitz im Vergleich, Akten des Kolloquiums im
Schloss Seggau am 4. und 5. Mai 2015, hrsg. Manfred Lehner und 16 Gurven, Michael, and Hillard Kaplan, “Longevity among Hunt-
Bernhard Schrettle (Wien: Phoibos Verlag, 2016), 167–74. er-Gatherers: A Cross-Cultural Examination,” Population and De-
velopment Review 33 (Jun 2007): 321–65. http://www.jstor.org/sta-
13 Harlow and Laurence, Growing Up and Growing Old in Ancient Rome, ble/25434609 (pristupljeno 21. 4. 2018.).
117–31.
nevidljiva dugovečnost u ar heološkom kontekstu 61 što ne iznenađuje, s obzirom na to da i danas po- Evropi ljudi u petoj deceniji smatrani starcima,
stoje, bar kad je o Balkanu reč, starije osobe koje a elita imala ekskluzivno pravo na dugovečnost.
ne pamte tačnu godinu rođenja. Nedostatak pre- Još je devedesetih prošlog veka, istoričarka Šahar
ciznih informacija o godini rođenja, može da prikupila niz povesnih dokaza, koji ukazuju da je
se očekuje i u bilo kojoj drugoj kulturi sa razli- ta pogrešna percepcija delimično utemeljena na
čitim konceptom vremena. Opet, kad je o rim- konfuziji između pojmova maksimalnog život-
skom razdoblju reč, sem velikog broja nadgrob- nog veka i prosečnog očekivanog životnog veka
nika sa preciznim podacima o godinama smrti na rođenju, kao i na nekritičkom čitanju autobi-
dece, često se pojavljuju votivni natpisi posveće- ografskih tekstova. Autorka daje argumente da
ni dojiljama i dadiljama. Takav je slučaj u antič- je u srednjem veku, kao i u moderno doba, fizič-
koj Petovioni (Poetovio), današnjem Ptuju, sa ol- ka sposobnost postajala ograničena, u proseku,
tarima podignutim božanskim Nutricama. Radi u sedmoj deceniji života.14 Ne postoje, dakle, pi-
se o lokalnom verovanju, koje je nastavilo da živi sani izvori o tome, da je maksimalni životni vek
nakon procesa romanizacije, a dedikanti su os- bio smanjen u ranijim istorijskim razdobljima.
lovljeni kako rimskim, tako i keltskim imenima. Ova tvrdnja se potkrepljuje i recentnim bioar-
Likovni prikaz svedoči o važnosti žena koje su heološkim istraživanjima starosti na osnovu tro-
brinule o bebama, ali i o malo starijoj deci uzra- šenja zuba, na primer, skeletne populacije iz ra-
sta od 5 do 7 godina.12 Važnost dojilja je u skladu nosrednjovekovne Engleske, gde su potvrđene
sa visokom smrtnošću dece, prvenstveno pri po- individue starosti preko 75 godina.15
rođaju, tokom celog preindustrijskog perioda, pa
i u keltsko-rimskom svetu. Uzimajući u obzir, na U okviru tzv. etnografske demografije, stu-
jednoj strani, visoku smrtnost dece, a na drugoj dije populacija lovaca i sakupljača, sa umere-
– epigrafske nalaze smrti odraslih osoba od po nom ili visokom stopom mortaliteta, pokazuju
85, 90 i 100 godina – moguće je objasniti proseč- da pojedinci u ovim populacijama preživljavaju
nu starost u antici kao vrednost između 35 i 40 sedamdesete ili osamdesete godine. U svim et-
godina, ali time se ne ograničava najstariji deo nografski zabeleženim preindustrijskim zajedni-
populacije samo na početak pete decenije. Do- cama bilo je veoma starih ljudi, a modalna sta-
voljno je samo da pomislimo na najslavnije Ri- rost u kojoj odrasli pripadnici preindustrijskih
mljane u trećem dobu: Cezar je imao 56 godina zajednica umiru, prema kroskulturnim podaci-
kada je ubijen, Ciceron 63, a Oktavijan Avgust, ma o lovcima-sakupljačima, je 72 godine, dok se
koji je, premda krhkog zdravlja, najverovatnije očekivani životni vek za doživljenu 45. godinu,
preminuo tek u svojoj 77. godini.13 Takođe, ste- kod lovaca-sakupljača kreće od 14 do 24 godi-
na, što znači između 59 i 69 godina.16 Dostupni
Komagenov, star 60 godina; Kvint Enije Apolonije, star 60 godina podaci za lovce-sakupljače mogu se porediti sa
i Valerija Maksimila, stara 50 godina; Avrelije Gajan, sirijske tzv. modelskim životnim tablicama, koje pred-
narodnosti, dekurion italske legije, star 50 godina; Gaj Vibije Sabin, stavljaju teorijske strukture populacija, dizajni-
veteran Pete makedonske legije, star 65 godina; Tercijeva kćerka rane tako da obuhvate široki spektar realnog ži-
Mogija, stara 50 godina; Sakronije Verin, veteran Druge italske vota sedentarnih zajednica. Takva poređenja su
lCegeirjue,las,tsatrar5a09g0ogdoidnian;av(eJtuerliajannVa Vibiisjoe čSneikkuinndMuas,jasStaurž1n0ik0, godina i
“Vojaški 14 Shulamith Shahar, Growing Old in the Middle Ages: ‘Winter Clothes Us
napisi iz Celeje in njene okolice,” Arheološki vestnik 59 (2008): 326–35, in Shadow and Pain’ (London: Taylor & Francis, 2002), 12–35.
ht t p://w w w.d l ib. si/?U R N = U R N:N BN:SI:doc-WSQU4V X K
(pristupljeno 7. 1. 2018.)). 15 Christine Cave and Marc Oxenham, “Identification of the
archaeological ‘invisible elderly’: An approach illustrated with an
12 Marjeta Šašel Kos, “Nutrices: the most popular goddesses at Anglo-Saxon example,” International Journal of Osteoarchaeology 26,
Poetovio,” in Zentralort und Tempelberg. Siedlungs- und Kultentwicklung (August 2014): 163–75, doi: 10.1002/oa.2408.
am Frauenberg bei Leibnitz im Vergleich, Akten des Kolloquiums im
Schloss Seggau am 4. und 5. Mai 2015, hrsg. Manfred Lehner und 16 Gurven, Michael, and Hillard Kaplan, “Longevity among Hunt-
Bernhard Schrettle (Wien: Phoibos Verlag, 2016), 167–74. er-Gatherers: A Cross-Cultural Examination,” Population and De-
velopment Review 33 (Jun 2007): 321–65. http://www.jstor.org/sta-
13 Harlow and Laurence, Growing Up and Growing Old in Ancient Rome, ble/25434609 (pristupljeno 21. 4. 2018.).
117–31.
